The mind always bridges the gap

Tekening van Charles Darwin (1809-1882)
De veelzijdigste natuuronderzoeker vermoedde dat de kiwi zijn snavel gebruikte als een wandelstok. 

In onze huisbibliotheek stonden enkele vuistdikke delen van Histoire Naturelle (1749) van Georges de Buffon (1707-1788). Het is een fantastisch encyclopedisch werk, ingebed in de geest van De Verlichting, een tijd waarin de menselijke onderzoekende geest als hoogste goed gezien werd. 

Van kindsbeen af vond ik boeken over natuurwetenschappen razend interessant. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat het de fantastische, met de hand ingekleurde gravures waren die mijn aandacht trokken. De fauna en flora kon je herkennen, al waren ze ietwat houterig getekend. Daarnaast waren er fabelachtige wezens te zien zoals de kraken, een Scandinavisch fabeldier dat in de zee leeft, een soort octopus met enorme afmetingen. Op basis van gebrekkige kennis, opgezette specimen, onvolledige schetsen en straffe verhalen werd gepoogd een zo natuurgetrouw mogelijk beeld te scheppen van de werkelijkheid. 

Ingrid Van Kogelenberg, Kiwi's, 2019

Ik herinner me dat ik vanaf een jaar of tien pogingen ondernam om zelf zulke tekeningen te maken, heel nauwgezet kopieerde ik wat ik zag: een pimpelmees, een muis, een kever, meestal dode exemplaren. In de geest van de grote onderzoekers formuleerde ik een bijschrift met de woordenschat van een negenjarige. Als ik er op terugkijk word ik wel ontroerd door mijn pogingen om vat te krijgen op de wereld door te verzamelen, te benoemen, te ordenen. 

Dat het resultaat van mijn jonge streven naar perfectie en natuurgetrouwheid beperkt werd door mijn gebrek aan kennis en ervaring is een evidentie. Pas veel later realiseerde ik me dat het ook zo gaat bij de beroemde onderzoekers. Ergens vertedert het me; het verleent mij om één of andere reden meer bewegingsvrijheid bij het tekenen van dieren. 

Wat je niet kent of weet, vult je brein automatisch aan: "The mind always bridges the gap". Het een uitspraak is van de Franse filosoof Gaston Bachelard in La poétique de l' espace (1958). Ik las de Engelse versie The poetics of space met kloppend hart van opwinding. Deze uitspraak was een eye-opener op vele vlakken. Het verklaart hoe mensen verhalen construeren vanuit hun gebrekkige kennis die bepaalt wat ze (denken te) zien. 

Vanuit het mos

Vanuit het mos, vanuit de aarde in het bos, groeien ze, de figuren die dezer dagen mijn tekenpapier bevolken. Ze zijn eerder stil dan luidruchtig. Vriendelijk geurend naar rotte bladeren maken zij de verbinding tussen aarde en mens.