The mind always bridges the gap

Tekening van Charles Darwin (1809-1882)
De veelzijdigste natuuronderzoeker vermoedde dat de kiwi zijn snavel gebruikte als een wandelstok. 

In onze huisbibliotheek stonden enkele vuistdikke delen van Histoire Naturelle (1749) van Georges de Buffon (1707-1788). Het is een fantastisch encyclopedisch werk, ingebed in de geest van De Verlichting, een tijd waarin de menselijke onderzoekende geest als hoogste goed gezien werd. 

Van kindsbeen af vond ik boeken over natuurwetenschappen razend interessant. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat het de fantastische, met de hand ingekleurde gravures waren die mijn aandacht trokken. De fauna en flora kon je herkennen, al waren ze ietwat houterig getekend. Daarnaast waren er fabelachtige wezens te zien zoals de kraken, een Scandinavisch fabeldier dat in de zee leeft, een soort octopus met enorme afmetingen. Op basis van gebrekkige kennis, opgezette specimen, onvolledige schetsen en straffe verhalen werd gepoogd een zo natuurgetrouw mogelijk beeld te scheppen van de werkelijkheid. 

Ingrid Van Kogelenberg, Kiwi's, 2019

Ik herinner me dat ik vanaf een jaar of tien pogingen ondernam om zelf zulke tekeningen te maken, heel nauwgezet kopieerde ik wat ik zag: een pimpelmees, een muis, een kever, meestal dode exemplaren. In de geest van de grote onderzoekers formuleerde ik een bijschrift met de woordenschat van een negenjarige. Als ik er op terugkijk word ik wel ontroerd door mijn pogingen om vat te krijgen op de wereld door te verzamelen, te benoemen, te ordenen. 

Dat het resultaat van mijn jonge streven naar perfectie en natuurgetrouwheid beperkt werd door mijn gebrek aan kennis en ervaring is een evidentie. Pas veel later realiseerde ik me dat het ook zo gaat bij de beroemde onderzoekers. Ergens vertedert het me; het verleent mij om één of andere reden meer bewegingsvrijheid bij het tekenen van dieren. 

Wat je niet kent of weet, vult je brein automatisch aan: "The mind always bridges the gap". Het een uitspraak is van de Franse filosoof Gaston Bachelard in La poétique de l' espace (1958). Ik las de Engelse versie The poetics of space met kloppend hart van opwinding. Deze uitspraak was een eye-opener op vele vlakken. Het verklaart hoe mensen verhalen construeren vanuit hun gebrekkige kennis die bepaalt wat ze (denken te) zien. 

Vanuit het mos

Vanuit het mos, vanuit de aarde in het bos, groeien ze, de figuren die dezer dagen mijn tekenpapier bevolken. Ze zijn eerder stil dan luidruchtig. Vriendelijk geurend naar rotte bladeren maken zij de verbinding tussen aarde en mens. 

Villa Clementina Expo 5.0 in opbouw

Er hangt een prettige sfeer in het park rondom Villa Clementina. Iedereen is druk in de weer met poetsen, kunstwerken presenteren, kabels trekken, uitlichten. 

Ik maak kennis met andere makers en met een heleboel vrijwilligers die mee hun schouders zetten onder dit project. De opbrengst gaat naar de werking van Villa Clementina, een crèche voor kinderen met een beperking.  

 

Villa Clementina Expo 5.0

 

De kunst van de eenvoud

 

Ingrid Van Kogelenberg
Aquarel 2 - Rood en Indigo - januari 2021

Vol bewondering laaf ik me aan het werk van de Japanse meesters van de sumi-e / inktschilderingen en de ukiyo-e / houtsneden over het voorbijgaande leven. De tekeningen zijn zo zuiver, de composities zo uitgebalanceerd, de lijnvoering zo perfect.

De Japanse meesters bekwamen zich door ogenschijnlijk steeds weer hetzelfde te schilderen, steeds accurater, steeds dichter bij het ultieme. 

In deze werken is er ruimte, voor het onuitspreekbare, voor de verbeelding.

Het Japanse concept 'ma' betekent: de belichaamde leegte. De ruimte wordt tastbaar door de vorm. 

De toeschouwer maakt het beeld heel, door lang te kijken en het te verbinden met de eigen gewaarwording. 

De bedrieglijke eenvoud blijkt aartsmoeilijk te bereiken. Liever dan me door zoveel vakmanschap te laten afschrikken, kies ik ervoor me door deze meesters te laten inspireren.

Al schilderend zoek ik iets van die puurheid. Met heel veel mededogen kijk ik naar mezelf, wetend dat wat ik maak ontzettend ver af staat van de perfectie. 

Er is een niet te stillen verlangen gewekt in mij, om in mijn tekeningen aan een essentie te raken, er minstens naar te streven, beseffend dat die altijd oneindig ver van me af zal staan. 

Ingrid Van Kogelenberg 
Aquarel 2 - Rood en Indigo - januari 2021

Het mooiste voorbeeld van ‘ma’ in de beeldende kunst is misschien wel het kamerscherm met
'De dennen' van Hasegawa Tōhaku (1539 – 1610).

De kunstenaar beperkt zich tot het strikt noodzakelijke,
De tekening verbindt ons met al wat is. We voelen de adem en de verstilling, waardoor die ook in ons kan zijn.  

 

Een verrassend kleurenpalet

 

En opeens is daar de rozerode kleur... 

Het internet leert me dat roze kalmerend werkt op de menselijke geest. Wie dol is op deze kleur zou een zachtaardig karakter hebben en is best geïnteresseerd in anderen, maar toch vooral in zichzelf. Een sterke aversie tegen geweld kan zover gaan dat een roze type volkomen van streek raakt van harde nieuwsfeiten. Hierdoor heeft deze persoon de neiging om zich af te sluiten van de realiteit. Ook is een 'roze' mens vaak creatief, warm en romantisch. Ik vermoed dat het wel opgaat voor mij. 

De rest van de dag leef ik la vie en rose, ondergedompeld in deze omarmende kleur. Tere bloemblaadjes ontvouwen zich op het papier. De Koningin van de Paddenstoelen (1) houdt een oogje in het zeil. Een konijn kleedt zich uit. 

"Il ya des jours où on a tellement besoin de tendresse", fluistert een vrouw redelijk indringend in een Franse chanson, waarvan de titel me misschien straks weer te binnen schiet. 

(1) Titel bedacht door Inge Verjans

Het intense speelplezier van de kleuter

 

Alles begint bij het contact met de materie: de verf, het water, het penseel, het papier. Op het gevoel stel ik een kleurenpalet samen dat past bij mijn stemming van dat moment. Het basispallet - wat ik nu al een aantal dagen gebruik - bestaat uit: okergeel, licht ultramarijn, blauwpurper en wit. Op een porseleinen eetbord meng ik de kleuren in verschillende samenstellingen. Zo heb ik een oneindig aantal tussentonen ter beschikking. 

Ik zit rustig. Ik adem. Ik ben aanwezig. 

Ik doop het penseel in het water, in de verf. Maak contact met het papier. Ik ben voor de volle honderd procent aanwezig in het uiteinde van mijn penseel. Er groeit een vorm uit die vraagt naar geel, naar blauw, naar purper. Die vraagt naar water, naar tijd. In de vlek die ontstaan is, zie ik een figuur die geboren wil worden. Het is net een rorschachtest. Minutieus werk ik op de details met zeer fijne penselen. Langzaamaan komt de figuur tot leven en doet ze wat ik denk dat ze moet doen. 

Ik besef dat dit erg overeenkomt met het intense plezier dat ik beleefde als kleuter aan het ontdekken van de wereld. Het is steeds verwondering die mij drijft naar de volgende stap.